Hilde Van Liefferinge was een vijftiental jaar geleden doctoraatsassistent aan de UGent en maakte een geval van grensoverschrijdend gedrag mee door haar promotor. In maart verscheen haar boek 'Academische gezelligheid' waarin ze haar verhaal doet.
'Academische gezelligheid'
'Academische gezelligheid' begint met een disclaimer: "Dat de meeste van deze personen geen naam hebben, onderstreept dat het er niet toe doet wie ze zijn. Het gaat om het blootleggen van dynamieken en verhoudingen in machtsrelaties, niet om persoonlijke vingerwijzing." Hoewel de media graag de nadruk leggen op de figuur van de dader, spreekt Hilde Van Liefferinge dus vanuit de slachtoffers van seksueel misbruik. Toch voelt het boek enorm persoonlijk en doorleefd aan.
Van Liefferinge beschrijft misbruik als iets inherents aan systemen gebaseerd op hiërarchie en status. In de academische wereld neemt dat systeem de vorm aan van zwijgen, uit schrik voor je carrière. Het systeem ontraadt je om klacht neer te leggen. Wie naar een vertrouwenspersoon stapt, wordt vooral doorverwezen naar informele procedures. Tenzij de pers iemand voor het voetlicht brengt, blijven daders gewoon verderwerken. Er worden statements gemaakt door de rector, er komen nieuwe commissies, maar uiteindelijk blijft het systeem in stand. Het klinkt allemaal heel bekend in de oren.
Slachtoffers zijn dubbel slachtoffer: eerst van het misbruik, daarna van de vergeefse zoektocht naar rechtvaardigheid
Slachtoffers zijn dubbel slachtoffer: eerst van het misbruik, daarna van de vergeefse zoektocht naar rechtvaardigheid. Een belangrijke rode draad doorheen het boek is het schuldgevoel dat het slachtoffer ervaart. Over toestemming geven als assistent aan je promotor spreekt Van Liefferinge klare taal: dat kan niet in zo'n machtsdynamiek, waar de assistent zich in een enorm afhankelijke positie bevindt. Het kan al zeker niet wanneer je bevriest uit angst. Een enorm sterke zin in het boek is dan ook "jouw woede is rechtvaardig."
Dit boek brengt ondanks alles ook een boodschap van hoop. Het hoofdpersonage vindt manieren om de gebeurtenissen een plaats te geven en stelt dat als mensen zich uit het machtsdenken- en handelen bevrijden, ook de instellingen mee zullen veranderen.
De pen als therapie
Van Liefferinge zou niet de eerste zijn die trauma's verwerkt door erover te schrijven. Kijk bijvoorbeeld naar Maya Angelou en Lady Gaga. Zij zijn allebei ook overlevers van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Maya Angelou schreef er gedichten over en Lady Gaga maakte muziek. Schrijven is een effectieve manier om trauma's te verwerken.
Daarom raden psychologen vaak journaling aan bij mensen die kampen met een trauma. Traumatische gebeurtenissen hervertellen helpt om de intensiteit van de traumareactie te verminderen. Schrijven over de gebeurtenis creëert een mogelijkheid om naar de ervaring te kijken vanuit een safe space. Dit zorgt ervoor dat het slachtoffer zelf op een rustige manier kan reflecteren over diens reactie en emoties op dat moment. Voor sommige mensen kan het lastig zijn om te praten over deze ervaringen, dus schrijven vormt een goed alternatief. Wat moeilijk is om over te praten, kan verteld worden door erover te schrijven.
Je verhaal aan het licht brengen is natuurlijk niet zaligmakend. De kern van grensoverschrijdend gedrag gaat over de schending van de autonomie van een persoon. Als iemand jou dan forceert om erover te praten of om je verhaal te delen met de wereld, blijft deze dynamiek hangen. Het is belangrijk dat het slachtoffer terug een gevoel van autonomie krijgt en dat kan niet gebeuren wanneer er oplossingen geforceerd worden. Slachtoffers, hun omgeving en instituten moeten dit tempo respecteren.
door Yanne De Frenne
Van individu naar structuur
Het slachtoffer van grensoverschrijdend gedrag heeft wanneer die getuigt vaak een bredere intentie voor ogen dan louter de dader verantwoordelijk houden. Vaak willen klokkenluiders de cultuur van stilte over machtsmisbruik doorbreken. Menig criticaster stelt dat deze zaken zouden moeten worden afgehandeld achter gesloten deuren volgens de geijkte procedures. Maar hoe kan een structureel probleem binnen dezelfde structuren aangepakt worden? De paper 'zwijgen, spreken en gehoord worden', recent gepubliceerd op 27 maart aan de KUL, buigt zich over dit ingebakken probleem.
Wat moeilijk is om over te praten, kan verteld worden door erover te schrijven
In de context van grensoverschrijdend gedrag is er vaak sprake van een stiltecultuur. Om dit patroon te doorbreken, moet het slachtoffer vertrouwen hebben dat er geluisterd zal worden. De MeToobeweging zette op dat vlak een revolutie in gang, door ruimte te maken voor getuigenissen, maar ook solidariteit. Maar naast de herkenbaarheid van persoonlijke verhalen, heeft het delen ervan ook een politieke lading. Het delen van getuigenissen binnen de MeToobeweging, verlegt de focus van de ervaring van het individu naar een abstract niveau dat kijkt naar structuren. Het gevaar van deze nieuwe focus op het structurele, is dat het debat zo potentieel polariserender wordt, omdat persoonlijke nuances worden weggefilterd.
Met persoonlijke getuigenissen over machtsmisbruik in de politieke ruimte begeef je je al snel op glad ijs. Factoren zoals stereotypering over zowel slachtoffer als dader spelen hierin mee. Een slachtoffer dat zich genoeg verzet en een dader die gekarakteriseerd wordt als een 'modern monster' of 'een louche type', allemaal hebben ze een polariserend effect binnen deze discussies. Deze demonisering is niet afgestemd op de waarheid, waardoor de geloofwaardigheid van de aantijging in het gedrang komt. Dit geldt des te meer wanneer het gaat over mensen met een bepaald aanzien. Dit soort publieke discussies vinden vaak plaats op sociale media. Zowel op sociale media als binnen justitie is er hierdoor weinig nuance, die de ervaring van een slachtoffer nochtans wel verdient.
Reactie toevoegen