Dag van de Filosofie 2024: een bloemlezing

April is in België en Nederland omgedoopt tot de maand van de filosofie. Overal in de Lage Landen worden lezingen, workshops en debatten georganiseerd met als centrale thema wijsbegeerte. Zo ook in Gent, waar naar jaarlijkse traditie de Dag van de Filosofie plaatsvindt. Voor deze editie werden tien lezingen georganiseerd rond het thema chaos. De hamvraag: wat betekent chaos in de moderne wereld en hoe gaan we ermee om? Bij deze een kleine bloemlezing van het event.

Op zoek naar houvast

Mij een weg banend door het chaotische doolhof van KASK campus Bijloke, kom ik net op tijd binnen gespurt voor het eerste panelgesprek van de namiddag. Zigzaggend door stoelenrijen bezaaid met handtassen en verloren voeten, kan ik nog een plaatsje verzegelen achteraan in de zaal. Historicus Jan Dumolyn, die fungeert als moderator van het debat, steekt vol enthousiasme direct van wal. Zijn filosofisch A-team bestaat uit masterstudent Esteban Volcem, psycholoog en filosoof Jan De Vos, filosofe Marijke van Thielen en wijgerige wiskundige Jean Paul Van Bendegem. Elk vanuit hun eigen gedachtegang en expertise denken ze na over welke politieke en filosofische houvasten er nog zijn in de liquide moderniteit.

In afwachting van die regelgeving, kunnen we volgens haar best gewoon ons noodlot aanvaarden

Volgens masterstudent Volcem hebben we nood aan een dieper beeld van de complexe wereld om de chaos in ons hoofd te temmen. Gewoon hoogleraar Van Bendeghem benadrukt dan weer de noodzaak om onzekerheid te omarmen in onze opleidingen en opvoeding. Vervolgens opteert Van Thielen voor een meer radicale aanpak. Ze oppert  een collectieve invoering van het veganisme. In afwachting van die regelgeving, kunnen we volgens haar best gewoon ons noodlot aanvaarden. Na Van Thielens fatalistische betoog, geeft De Vos een psychologische draai aan het debat. Hij ziet chaos als het resultaat van culturele ordening en poneert het idee dat wij als mensenmassa de neiging hebben om de subjectiviteit van de chaos naar binnen te brengen. Dit zouden we volgens hem doen door op zoek te gaan naar een leider, die we lijken te vinden in het charisma van extreemrechts.

Ze definieert de apocalyps als een langzaam proces dat nu al bezig is

Ongeveer halverwege het panelgesprek, begint de vrouw naast mij met haar voeten te schuifelen. Ze buigt zich naar me toe en fluistert al gniffelend: "Wat ver gezocht, wé." Ik werp haar een bemoedigende glimlach toe, en nu het debat in sneltempo aan me voorbij raast, begin ik stilzwijgend de zaal te observeren. Naast de meerderheid aan halfkalende achterhoofden die goedkeurende blikken werpen naar de primussen die vooraan op het kleine podiumpje flankeren, zie ik ook het gerustellende zachte knikkebollen van een indommelende toeschouwer. Op het kalmerende ritme van diens langzaam op en neer bewegende kin, kabbelt het debat nog zo'n halfuur verder. Tijd voor pauze! 

Apocalypsofie

Schoorvoetend schuifel ik door de gangen richting KASK café, waar het barpersoneel de horde cafégangers probeert te bedienen. Ik geef mijn plan om een drankje te bestellen op nog voor ik het probeerde en beslis mijn pauzetijd te gebruiken om te luilakken op een gegentrificeerde picknickbank. Uitgerust en wel trek ik vervolgens richting KASKcinema waar de lezing van de Nederlandse filosofe Lisa Doeland over recycling, groene groei, circulaire economie en andere groene illusies plaatsvindt. 

Doeland gaat in gesprek met Maité De Haan, co-founder van het filosofisch platform Troebel. Het duo heeft een aangename chemie en het gesprek voelt aan als een verademing, al is het onderwerp iets minder luchtig. Doeland toont de hoogdringendheid van de klimaatcrisis aan en weigert die te zien als een donkere wolk die plotsklaps op onze hoofden zal donderen. Ze definieert de apocalyps dan ook als een langzaam proces dat nu al bezig is, maar waarin wij een actieve rol in hebben te spelen. Ze doelt hierbij dan vooral op het verantwoordelijkheidsgevoel van overheden en bedrijven en op het engagement van burgercollectieven om grootschalige groene initiatieven te steunen.

Doeland hekelt de overdraagbaarheid van groene-energiecertificaten, aangezien die volgens haar geen jota bijdragen aan het grotere geheel. De aanwezige toeschouwers hangen aan Doelands lippen en ze krijgt de hele tribune de hele lezing muisstil. Na haar betoog, ga ik met meer vragen naar huis dan ik daarvoor gedacht had. Maar het mooie aan filosofie is dan ook dat het op speelse, rationele en soms ondoorgrondelijke wijze de chaos omarmt. En in een steeds complexere wereld, lijkt dit alleen maar belangrijker te worden.