Stel, je krijgt een e-mail waarin staat dat de bank je kaartnummer nodig heeft, anders wordt je rekening geblokkeerd. Paniek! Gelukkig staat er een link in die je naar de website van de bank leidt. Maar wacht … Zou jij erop klikken?
Waarschijnlijk zeg je nu vol overtuiging: 'Natuurlijk niet! De UGent bombardeert me al genoeg met haar phishingtests. Ik trap daar niet in, hoor.' Toch is dit een perfect voorbeeld van het third-person effect: de overtuiging dat anderen veel vatbaarder zijn voor manipulatie dan jij. 'Anderen trappen misschien in phishing, maar ik? Nooit! Jamais!'
Wat is het effect concreet?
Dit begrip hebben we te danken aan de socioloog W. Phillips Davison, die het concept theoretiseerde in 1983. Hij stelde dat mensen geneigd zijn te geloven dat mediaberichten een grotere impact hebben op anderen dan op henzelf. Dit wordt vaak in de hand gewerkt door persoonlijke vooroordelen. Het resultaat? We overschatten hoe beïnvloedbaar anderen zijn en onderschatten hoeveel invloed media op onszelf hebben.
'De UGent bombardeert me al genoeg met haar phishingtests, ik trap daar niet in, hoor'
Dit concept is op veel gebieden toepasbaar, van reclame en propaganda tot fake news en phishingmails. We denken graag dat we immuun zijn, maar bedrijven en oplichters weten wel beter.
'Ik trap daar echt niet in!'
Laten we dit toepassen op reclame. Veel mensen geloven dat advertenties hen niet beïnvloeden, maar ondertussen groeit de marketingsector elk jaar verder. Als reclame echt geen effect had, zouden bedrijven er geen miljarden aan uitgeven. Toch houden we onszelf voor dat wij rationele beslissingen nemen, terwijl 'anderen' door marketingtrucs worden verleid.
Hetzelfde geldt voor phishing. We horen verhalen over mensen die hun bankgegevens invullen op een valse website en denken: 'Hoe dom kun je zijn?' Maar we vergeten dat cybercriminelen geavanceerde technieken gebruiken. Een e-mail die eruitziet alsof hij van je bank of werkgever komt, met subtiele druk om snel te handelen, kan zelfs de scherpste persoon op het verkeerde moment een misstap laten begaan.
Waarom trappen we erin?
Mensen zijn niet zo rationeel als ze denken of tenminste toch zouden willen. Dit komt voort uit cognitieve biases, zoals de optimism bias: het idee dat jij minder snel een negatieve ervaring zal hebben dan anderen.
Psycholoog Daniel Kahneman heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar dit soort denkfouten in zijn werk 'Thinking, Fast and Slow'. Angst, urgentie, vertrouwen in autoriteiten en hebzucht maken ons vatbaarder voor manipulatie. Een verdachte e-mail hoeft alleen maar in te spelen op een specifieke angst of misbruik te maken van je vertrouwen en voor je het weet, heb je geklikt.
Ook jij bent niet immuun
Blijf gerust geloven dat jij minder beïnvloedbaar bent. De volgende keer dat je een dringende e-mail krijgt, stel jezelf één vraag: ben ik echt slimmer dan de rest of gewoon menselijk?
Reactie toevoegen