Onthouden: een stem voor de grootste partij?

Iedere verkiezing stemt een deel van de kiezers blanco of ongeldig. Blanco wil zeggen dat je niets op je stembrief invult en ongeldig wil zeggen dat je het verkeerd invult. In beide gevallen wordt je stem niet meegerekend. Toch heerst er een hardnekkig gerucht dat een blanco stem eigenlijk een stem voor de grootste partij is, of achteraf toegevoegd wordt aan de meerderheid. 

Uit het handboek van Carl Devos gegrepen: na de verkiezingen wordt voor alle verkiezingslijsten het aantal stemmen geteld. Hier tellen alleen geldige stemmen, dus niet de blanco of ongeldige stemmen. Dat getal bepaalt hoeveel zetels je als lijst in de wacht sleept. Als je niet over minstens 5% van het aantal geldige stemmen in een kieskring beschikt, krijg je sowieso geen zetels. Dat is de kiesdrempel en die wordt ook enkel berekend op basis van geldige stemmen. Noch de grootste partij, noch de kleinste wint of verliest dus bij een blanco stem.

In een andere wereld…

Dat verandert natuurlijk als je ervan uitgaat dat die stemmen een bepaalde richting uit zouden gaan. Mocht een disproportioneel deel van de blanco stemmers anders voor een bepaalde partij hebben gestemd, verliest die partij natuurlijk door de blanco stem. Soms wordt ook geuit dat een blanco stem wel een impact heeft, omdat het het aantal geldige stemmen en zo ook de kiesdrempel en het aantal stemmen dat een partij moet halen om een zetel te bemachtigen verlaagt.

De vraag is natuurlijk of het het waard is om je beste kans tot politieke invloed in een half decennium af te staan

Dat klopt natuurlijk, elke stem die wel geldig zou zijn, zou naar een bepaalde lijst gaan. Welke dat zou zijn, is hypothetisch nazinderen. Je kan altijd zeggen dat een hypothetische stem voor een ander jou slecht zou uitkomen. Het aantal stemmen dat een partij nodig heeft om aan de kiesdrempel te geraken ligt misschien lager, maar het totaal aantal geldige stemmen is ook lager. Relatief gezien is het dus een nuloperatie. 

Blanco met een plan

Een blanco stem levert electoraal dus niets op. Sommige kiezers hopen met hun blanco stem toch hun wantrouwen in de politiek te uiten. Dat kan wel een impact hebben. Het grootste deel van de partijfinanciering wordt namelijk bepaald door de hoeveelheid stemmen die een partij haalt. Door niet te stemmen, wordt dat totaal kleiner. Anders dan bij de zetelverdeling is er hier dus een duidelijk te meten nadeel voor alle partijen als mensen geen geldige stem uitbrengen. De vraag is natuurlijk of die enkele euro's minder partijfinanciering het waard zijn om je beste kans tot politieke invloed in een half decennium af te staan.