De nieuwe federale regering schiet uit de startblokken om grote hervormingen door te voeren. Die zijn volgens haar broodnodig. Professor internationale politieke economie en macro-economisch beleid Mattias Vermeiren geeft zijn mening.
Er wordt wel eens gezegd dat de sociale zekerheid wordt uitgehold. Vindt u dat ook?
"Nee, op zich niet. We staan wel voor bepaalde uitdagingen. De welvaartsstaat omvat de sociale zekerheid, en de grootste uitgaven situeren zich bij de pensioenen en gezondheidszorg. De vergrijzing is een uitdaging. Het regeerakkoord probeert een oplossing te vinden door vooral in te zetten op activering van de bevolking, want de uitgaven aan de pensioenen worden gefinancierd via de werknemers en werkgevers. Hoe meer mensen aan het werk, hoe meer inkomsten om die uitgaven mee te helpen financieren."
"De vraag is: hoe problematisch is die vergrijzing voor de toekomst van onze sociale zekerheid? Zal het volstaan om meer mensen aan het werk te krijgen? De huidige regering vindt van niet, want ze zet ook in op besparingen en bezuinigingen, waarbij ze vooral naar de pensioenen kijken."
Denkt u dat het stopzetten van de werkloosheidsuitkering na een bepaalde tijd meer mensen aan het werk zal krijgen?
"Ik denk dat die impact beperkt zal zijn. Het gaat uit van een culpabilisering van werklozen, het idee dat werklozen geen werk hebben omdat ze niet bereid zijn om werk op te nemen. Dat idee mag zeker in vraag worden gesteld. Er zijn zoveel redenen waarom mensen niet kunnen werken. Hoe ver moet je bereid zijn om te pendelen om een jobaanbieding als aanvaardbaar te beschouwen? Of neem nu iemand die alleenstaand is en ten laatste om 17 uur terug moet zijn om de kinderen op te halen. Het gaat over zulke praktische zaken. Je moet vooral differentiëren. De regering gaat een algemeen beleid implementeren dat geen differentiatie meer toelaat, terwijl ze zich vooral wil richten op mensen die het systeem willen misbruiken."
"De vraag is: hoe problematisch is die vergrijzing voor de toekomst van onze sociale zekerheid?"
U had het net over het feit dat de regering wil bezuinigen. De verdeling van de lasten is dan ook een grote discussie. Moeten we eerder besparen of belasten?
"Uiteraard zal ik eerder kijken naar de belastingen. Ik vind dat er zo weinig mogelijk bespaard moet worden. De beste manier om te besparen is mensen langer aan het werk krijgen. Bij belastingen is de kritiek dat we al zwaar worden belast, maar dat is niet voor iedereen gelijk. De begrotingstekorten verlagen via hogere belastingen is wel niet zo evident. Als heterodoxe politiek econoom vind ik dat we ook mogen kijken naar de rente-uitgaven op de publieke schuld. België heeft een schuld van meer dan 100% van het bbp, dat is meer dan 500 miljard euro. Elk procent dat op die schuld moet betaald worden, gaat dus over vier à vijf miljard euro per jaar."
"Als je dat vergelijkt met de bedragen waar de regering naar op zoek is, of de bedragen die ze bij de pensioenen wil halen, of de peanuts die ze via een meerwaardebelasting tracht te halen, dan lijkt het mij veel makkelijker om de schuld te verminderen door de interestvoeten te verlagen. De federale regering heeft daar natuurlijk geen mogelijkheid toe, want de rentepolitiek wordt bepaald door de ECB. We mogen wel een debat voeren over de mogelijke rol van monetair beleid bij het verlagen van de financieringskost van de overheid. Daarnaast zijn de Europese begrotingsregels veel te streng. De regering mag kritischer zijn over het nut hiervan."
Vooral de middenklasse zou geraakt worden door de meerwaardebelasting. Klopt dat?
"Dat is onzin. Wie is de middenklasse? De middenklasse wordt zwaar misbruikt als concept. De VRT had op een bepaald moment een oefening gemaakt: wat gaat die meerwaardebelasting nu kosten voor de belegger? We zitten sowieso al aan een vrijstelling van 10.000 euro. Stel dat iemand al de mogelijkheid heeft om 50.000 euro te beleggen in aandelen of obligaties, en die hoopt op een rendement van vijf procent per jaar. Die zal na vijf jaar 750 euro moeten betalen; dat gaat over een goede 100 euro per jaar. En dat is iemand die al de mogelijkheid heeft om 50.000 te beleggen, want de meeste mensen kunnen dat zelfs niet."
"De middenklasse wordt misschien wel zwaar belast, maar die meerwaardebelasting zal niet zo veel extra kosten. De meerwaardebelasting gaat dan ook over peanuts. Dat was voornamelijk voor Vooruit een stokpaardje, om te laten zien dat ze opkomen voor de gewone man. Enkel de echt grote vermogens moeten eventueel meer betalen. Het risico bestaat evenwel dat er uitwegen of loopholes zijn, waardoor mensen met veel financieel vermogen de belasting kunnen omzeilen of tot een minimum herleiden."
"Wie is de middenklasse? De middenklasse wordt zwaar misbruikt als concept"
Door de klimaatopwarming en ons huidige consumptiegedrag wordt economische degrowth steeds populairder. Denkt u dat dat onze redding kan zijn?
"Ik kijk redelijk sceptisch naar het idee van degrowth. We leven in een economisch systeem dat economische groei nodig heeft, bijvoorbeeld om de publieke schuldgraad onder controle te houden. De publieke schuld kan enkel terugbetaald worden als de economische activiteit ook voldoende hoog is. Als de groei daalt, kan de overheid die schuld niet meer terugbetalen. Politiek is zo'n systeem rond degrowth niet realiseerbaar. Aan de andere kant ben ik er wel van overtuigd dat het mogelijk is om economische groei los te koppelen van de uitstoot van broeikasgassen, wat sinds de laatste decennia aan het gebeuren is. De vraag is of deze ontkoppeling snel genoeg gaat. De milieuproblematiek gaat bovendien verder dan de klimaatproblematiek."
Reactie toevoegen